Gerra Zibilean hildako biren gorpuzkiak atera dituzte Muniainen

Aranzadi Zientzia Elkarteko talde teknikoak, Memoriaren Nafarroako Institutuaren laguntzarekin, Gerra Zibileko bi biktimaren gorpuak lurpetik atera ditu, Muniaingo lursail batean, NA-7059 errepidearen ondoan.

Hezurren ondoan, oinetakoen zirrikituak, botoiak eta, gorputzetako batean, urrezko hortzak eta kortxete metaliko bat aurkitu dira. Ez dakigu nor diren biktimak, baina susmatzen da aurkitutako gorpuetako bat Gregorio del Campo Mendoza artilleriako kapitainarena izan daitekeela. Haren familiaren iturrien arabera, 1936ko uztailaren 19an atxilotu zuten Palafoxeko kuartelean (Zaragoza), eta San Cristobal gotorlekura eraman. Han egon zen irailaren 6ra arte, eta, ondoren, Muniain ingurura eraman zuten, eta beste pertsona batzuekin batera exekutatu zuten.

Aurten herrian hobitik ateratzen den hirugarren aldia da, Salinas de Oron eta Genevillan egindakoen ondoren, eta horrek agerian uzten du frankismoko errepresioan Iruñetik urrun zeuden hainbat lekutan "aske" utzi zituztela.

Lucio (2012an hil zen) eta Domingo Zabalza (94 urte) herriko bi anaien testigantzari esker aurkitu ahal izan da hobia. Domingok gogoratu zuenez, haurrak zirenean, anaiak eta biek mendiaren goialdera igotzeko ohitura zuten, Santa Kruz ermitara. Han goitik, inoiz edo behin zerbait arraroa sumatu zuten landa-zelaigunean, baina horretaz hitz egiteak familiari errepresaliak ekarriko zizkion beldurrak eraginda, isilik geratu ziren 2009ra arte, orduan egin baitziren lehen arkeologia-lanak lursailean.

2009an eta 2010ean, Aranzadi Zientzia Elkarteak, AFFNA-36 eta Txinparta elkarteek bultzatuta, hainbat prospekzio egin zituen eremu horretan, eta horietako bat ere ez zen arrakastatsua izan. Bilaketa 2024ra arte gelditu zen, Zabalza anaien testigantzak finka induskatzeko eta ikuskatzeko lanak berrabiarazi zituen arte. Azkenik, atzo bi gorpuak hobitik ateratzeak berretsi egin zuen Lucioren eta Domingoren begiek duela ia 90 urte ikusi zutena, eta garai hartan jasandako indarkeria politikoa egiaztatu zuten.

Gorputzak identifikatzea

Hezurrak identifikatzeko prozesua funtsezkoa da memoria historikoa berreskuratzeko; izan ere, biktimei duintasuna itzultzea, bizitako sufrimenduari izen-abizenak jartzea eta senideen gorpua hurbilekoengana itzultzea ahalbidetzen du.

Aranzadiko langileek azaldu dutenez, hezurrak identifikatzeko laborategira bidaltzen dituzte. Han, DNA ateratzen da, normalean hezur petrosotik, material genetiko ugari gordetzen duena, eta, ondoren, matxinatuek zabaldutako indarkerian desagertutako senideekin DNA bankuan erregistratutako pertsonetako batekin alderatzen da, kointzidentzia bila.

Memoria eta Bizikidetza, Kanpo Ekintza eta Euskara sailburuak, Ana Ollok, azpimarratu duenez, "Gerra Zibila eta ondorengo errepresio frankista izan zen iragan bortitz horren negazionismo garaia bizi dugu". Hori dela eta, gorpuak lurpetik ateratzeko lan horiek funtsezkoak dira erail eta lurperatu zituzten pertsonak "ahanzturan eroriko ez direla" bermatzeko, eta ez du egin behar "inoiz ireki behar ez zen zirkulu batek" berekin ekarri zuen gainerako sufrimendu guztia.

Memoriaren Nafarroako Institutuak beste dei bat egin du herritarren laguntzara, bai hobi posibleak aurkitzeko, bai pertsona errepresaliatuen senideak aurkitzeko, baldin eta haien lagin genetikoek identifikazio berriak egin baditzakete. Hobi edo ehorzketen kokapenei buruzko informazioa izan dezaketenek edo haien testigantza partekatu nahi dutenek Memoriaren Nafarroako Institutuarekin harremanetan jar daitezke honako helbide elektroniko honen bidez: inm@navarra.es.

Mezenasgoa

Enpresen eta erakundeen laguntzari esker, gure gizarteari eta natura-inguruneari aurrera eginarazten dioten proiektuetan lanean jarraitzeko aukera dugu.

Bere babesa eman diguten erakundeak:

Informazio gehiago