 |
|
Euskal klasikoei esker, banderizoen garaiko
eresiak ezagutzen ditugu. Tamalez, oso kopla gutxi gorde
dira, eta ez beti osoak. Gorde diren apur hauek orduan
kantatzen zirenen zati txiki bat baino ez omen dira.
Bestalde, guztiz ulergarria da banderizoen balentriek
eta krudelkeriek hainbeste kantu sortu izana. Ikusgarriak
izateaz gain, giza-taldearen barruan sendiaren historia
eta jarduera jakinarazteko biderik egokienak ziren.
Eresia hauetan, emakumeek toki berezia betetzen zuten:
hala kantore moduan nola protagonista gisara. Ez nolanahiko
protagonista, gainera, leinuaren mendekua antolatzea ere
bere esku gelditzen zela ematen baitu: Bereterretxeren
arreba, Milia Lasturgoa,...
|
|
Hemen bildu diren eresiei dagokienez, KM kulturguneak eskaintzen dituen link-ak erabili ditugu. Izan
ere, Koldo Mitxelenak berak eresia askoren komentarioak
egin zituen Testos arcaicos vascos liburuan. Orain, Euskal testuen Gordailuak liburu hau digitalizatuta eskeintzen du, –www.vc.ehus.es/gordailua/–
eta eresiak eskuratzeko sarrera zuzenak ematen ditu. Honako
hauek dira:
www.vc.ehu.es/gordailua/martin_banez.htm
www.vc.ehu.es/gordailua/beotibarko_kanta.htm
www.vc.ehu.es/gordailua/pedro_abendano.htm
www.vc.ehu.es/gordailua/82-83.htm
www.vc.ehu.es/gordailua/lazkanoren_kanta.htm
www.vc.ehu.es/gordailua/milialastukore.htm
www.vc.ehu.es/gordailua/88-89.htm
Gehienetan, jatorrizko bertsioak jaso zuenaren komentarioak
agertzen dira ere. Honek eresia sortarazi zuen gertaera
ezagutzen laguntzen digu. Gipuzkoari dagokionez, Esteban
Garibai dugu jatorrizko informatzaile nagusia. Pentsatzekoa
denez, honek Arrasate inguruko eresien berri ematen digu.
Bestalde, Ibon Sarasolak ere beste koplak
batzuk jaso zituen. Honek ere oso ikerketa interesgarriak
egiten ditu, jaso diren bertsio ezberdinak konparatuz,
beti ere hizkuntzaren aldetik.
Bere lanetik "Bretainako kanta" hartu
dugu. Dena den, kopiatzeko garaian egungo grafia erabiltzea
erabaki dugula argitu behar da. Izan ere, guk azpimarratu
nahi dugun aldea ez da literarioa ezta hizkuntzalaritzakoa
ere. Esan bezala, hori Sarasolaren lana izan da. Gure
interesa kopletan jasotzen diren pasadizoak modu ulergarri
batean jasotzea baino ez da.
Bretainiako kanta: Alfonso Otazuk argitaratuta; Ibon Sarasolak komentatuta. 1500. urtearen
inguruan konposatua. Oinaztar zein ganboatar elkarrekin
aritzen dira hemen.
Salinasgoa Konde guztien da jabe,
Gipuzkoa herrian on guztien burua.
Guztiok digoe borondatez segitzen,
Ganboarrakin Oinaztarrok konforme.
Bizkaitikan be ere akonpainatzen debe.
Bretoe gaiztoen bekatuak kastigatzen.
Konde handi horrek juntadu ditu laster
Donostiko hirian, Pasagen enbarkatu,
Ontzi handiak txipiakin flota andia atera.
Frantziaren bistan Ziudadea dirudi.
Donostiako murruan, Islaren goienean,
Abade guztiak daode prozisioan,
Mile bendizio egozten digoela.
Donzella guztiak daode belauriko.
Jaungoikoa debeela erreguten
Degiola eman Konde laztanari
Bitoria handia gaiztoen kontra;
Bizitzea debala onrarekin seguru.
Bretainia guztia bentziturik, datorren
Konde galant hori Gipuzkoako herrira,
Non izango baita, beti bezela, buru
Nobleza guztiaren anitz estimatua.
Pobluaren onra danak bezela.
Guztiak daduzka bere agintean.
Guztiok dioe hamar bider amen.
Azkenik, ezinbestekoa dugu banderizoen gaia jorratzen duen eresirik ezagunena agertzea: Mikel Laboak eta J.M. Bedexagarrek hain herrikoia bihurtu duten “Bereterretxeren kantorea”. Kasu honetan, Mauleko “Sü Hazia” elkarteak Ostatü kantore bilduman karrikaratu zuen bertsioa plazaratzen dugu.
Haltzak eztü bihotzik
Ez gaztanberak ezürrik
Ez nian uste erraiten ziela aitunen semeek gezürrik
Andozeko ibarra
Ala ibar lüzia
Hiruretan ebaki zeitan armarik gabe bihotza
Berterretxek ohetik
Neskatuari eztiki
Abil eta so’ginezan ageri denez gizonik
Neskatuak berehala
Ikhusi zian bezala
Hiru dozena bazabilzala leiho batetik bestera
Berterretxek leihotik
Juan kuntiari goraintzi
Ehün behi bazereitzola bere zezena ondotik
Mari Santzen lasterra
Jaun kuntiarren borthala
Ai! Ei! eta Jauna, non düzie ene seme galanta |
|
|
Juan kuntiak berehala
Traidore batek bezala
Berterretx aigü borthala, ützüliren hiz berehala
Ama indazüt athorra
Mënturaz sekülakua
Bizi denak orhit ükhenen dü Bazko biharramena
Mari Santzen lasterra
Bost Mendietan behera
Lakarri Büztanobian sartü bi belainak herresta
Büztanobi gaztia
Ene anaie maitia
Hitzaz hunik ezpalinbada, mentüraz ene semia juan da
Arreba, ago ixilik
Ez, othoi, egin nigarrik
Hire semia bizi balinbada, mentüraz Mauleala da
|
|
Hik bahiana semerik
Berterretxez besterik
Ezpeldoi altian dün hilik, abil eraikan bizirik
Ezpeldoiko jentiak
Ala sendimentü gabiak
Hila hain huilan üken eta deusere eztakienak
Ezpeldoiko alhaba
Margarita deitzen da
Berterretxen odoletik ahürkaz biltzen ari da
Ezpeldoiko bükhata
Ala bükhata ederra
Berterretxen athorretarik hiru dozena ümen da
 |
|
|
|
