Artikulu tematikoa
Lezkadietan onddo bila?
Materia organikoak biomasa fungiko altu bati eusten badio, onddoek deskonposatzaile gisa duten paper garrantzitsua agerian utziz, hezeguneetako berezko landare-komunitateak, lezkadiak edo Phragmites-ko komunitateak dira geografikoki hedatuen daudenak, eta, gainera, oso ekosistema emankorrak dira.
Handia al da lezkadien gainean hazten diren onddoen aniztasuna?
Galdera horri erantzuteko, lezkadiak zer diren ikusiko dugu lehenik. Hezeguneetako landare-komunitateak uretatik ateratzen diren landare makrofitoz osatuta daude, eta haien hondakin hilak urtez urte metatzen dira (Mitsch & Gosselink 2000). Euskal Autonomia Erkidegoko lurralde babestu gehienak hezeguneak dira. Ekosistema horiek nabarmen egin dute behera azken hamarkadetan, eta geratzen direnak nabarmen eraldatu dira (Rivas & Cendrero 1992). Horregatik, habitat nagusia hezeguneak dituzten espezie askok populazio oso urriak dituzte Euskadin, edo espezie mehatxatuak eta zerrenda gorrietan sartuak dira (Galarza & Hidalgo 2006).
Landare-komunitate horien funtsezko elementua lezkadia da (Phragmites australis), gramineoen familiakoa den tamaina handiko landarea. Normalean putzuak dauden lurzoruetan edo etengabe urez estalitako eremuetan garatzen da. Euskal Autonomia Erkidegoaren (EAE) testuinguruan, Phragmites-ko komunitateak oso urriak dira; oro har, ez dira oso zabalak eta zatituta daude, eta meandroak, estuarioak, ubideen ertzak, aintzirak eta urtegiak okupatzen dituzte, batez ere. Komunitate horiek ohikoagoak dira Nafarroako aintzira, putzu eta urtegi mediterraneoetan.
Gure kasuan, azken ibai-tarteetako lezkadiak miatu ditugu, Iñurritza eta Oria ibaien bokaletik hurbil daudenak, eta noizean behin Jaizubian (Irun-Hondarribia) eta Beduan (Zumaia) dauden zenbait sistema.
Artikulu hau "Urola eta Oria arroetan (Gipuzkoa, Euskal Autonomia Erkidegoa) phragaustralis formazioei lotutako onddoak" (I. Olariaga et al./Zizak 11/2015) lanean oinarrituta dago, eta Aranzadiko mikologia sailak ekarpen berriagoak egin ditu.
Lezkadiei lotutako onddoaen ikerketa
Asko dira Phragmites-en gainean hazten den onddo-aniztasun handia bermatzen duten ikerketak (Saccardo 1889; Taligoola 1969; Poon & Hyde 1998), baina, hala ere, oso ikerketa gutxi daude Phragmites-ko komunitate fungikoetan oinarrituta (Van Ryckegem 2005), eta ez dugu bat bera ere ezagutzen Euskal Herrian edo Iberiar Penintsulan.
Kontserbazioaren ikuspegitik duten interesa eta balioa kontuan hartuta, artikulu honetan lezkadiei lotutako onddoen eta beste substratu batzuen dibertsitatera hurbildu nahi dugu, betiere lezkadi-inguruneetan. Hezeguneetako komunitate fungikoen garrantzia eta berezitasuna nabarmendu nahi dugu; izan ere, komunitate horien dibertsitatearen zati handi bat dira, eta, zalantzarik gabe, kontuan hartu behar dira komunitate horien kudeaketan eta kontserbazioan.
Bildutako materiala freskoan aztertu da eta ura erabili da prestakinak muntatzeko. Lugola erabili da askomizetoetako erreakzio amiloideak egiaztatzeko. Materiala Aranzadiko ARAN-Fungi herbarioan dago, eta bildutako informazioa mikologia sailaren webgunean kontsulta daiteke.
Bilatzaile mikologikoa
Bilatzaile honen bidez espezieak identifikatzen lagunduko dizugu.
Azken gehitzeak Bilatzailera joan Argazki galeria
Bildutako material honen adibide bat Lachnum controversum litzateke. Helotial hau, apotezio estipitatuak, kolore zuriko eta arrosa zuriko himenioa, gorritasuna kaltetutako eremuetan, ile marjinalak, heldulekuen oinarrian untzirik ez izatea eta Phragmites australis gainean haztea ezaugarri ditu. (Vesterholt 2000; Baral com pers.).
Ugari aurkitu dugu udaberriko gure prospekzioetan. Asturiasko aipamen iberiar bakarra aurkitu dugu (http://www.asturnatura.com), eta, beraz, gure espezimenak Euskal Herriko lehen aurkikuntzak dira. Sarikola lezkadietan (Usurbil) eta Irita-Ihidietako hezegunean (Zarautz) hildako Phragrezen zurtoinak.
Irun-Hondarribia, Usurbil, Zarautz eta Zumaiako udalerrietan kokatutako phrag-komunitateak lagindu dira.
Aztertutako lezkadietan 61 onddo identifikatu ditugu, espezie-mailan zehaztu ahal izan direnak, eta horietatik 9 berriak izan daitezke Iberiar Penintsularako. Iberiar Penintsulako Phragä-ko komunitateetan bizi diren onddoen azterketarik eza zita berri eta taxonomiko berritasunen kopuru handian islatzen da, gehienak lehenago ere aipatu baitziren (Olariaga 2012).
Laginketa-kopuru mugatua kontuan hartuta, gure azterlanaren berrikuntza korologiko eta taxonomikoen kopuruak agerian uzten du aztertutako lezkadien dibertsitate mikologiko handia, baita bertan bizi diren onddo-komunitateei buruz dugun ezagutza urria ere.
Ba al zenekien…?
onddo saprofitoen presentzia funtsezkoa dela planetako ekosistemetan
Onddo horiek materia organiko bizigabearen gaineko bizi-ziklo osoa garatzen dute, deskonposatuz, birziklatuz eta materia inorganiko bihurtuz. Lurzoruaren emankortasuna handitzen dute.
Hala ere, lezkadietako onddo-komunitateei buruz dakiguna oso urria da gaur egun. Espezie batzuetako Euskadiko eta Iberiako herri bakarrak dauden arren, aztertutako lezkadi batzuek giza presio handia jasaten dute, ez dute legezko babeserako figurarik, eta etorkizunean arriskuan egon daitezke. Horregatik, hezeguneetako komunitate fungikoen garrantzia eta berezitasuna nabarmendu nahi dugu; izan ere, komunitate horien dibertsitatearen zati handi bat dira, eta, zalantzarik gabe, kontuan hartu behar dira komunitate horien kudeaketan eta kontserbazioan.
Eskerrak
Eskerrik asko Asier Aldalur (Acrocephalus arundinaceus) eta Bittor Mutiozabal (Acrocephalus scirpaceus, Acrocephalus paludícola eta Rallus aquaticus) ornitologo zarauztarrek utzitako irudi bikainengatik. Baita Aranzadiko mikologia saileko kide guztiei ere, artikulu hau egiten emandako dedikazioagatik eta laguntzagatik, eta oso oroitzapen berezia José Luis Albizurentzat (Golindo), lan honekin lotutako azterketan aktiboki parte hartu baitzuen.
Joxepo Teres & Mikologia Saila.
