Manuel Azcona Arabako Probintzia Kudeatzaileko diputatuaren gorpuzkiak entregatu dira

María Jesús San José Eusko Jaurlaritzako Justizia eta Giza Eskubideetako sailburuak eta Ramiro González Arabako Foru Aldundiko ahaldun nagusiak Manuel Azconaren gorpuzkiak eman dizkiote familiari gaur goizean, Gasteizen, Gogorak eta Arabako Foru Aldundiak antolatutako ekitaldi batean. Azcona Probintzia-Batzorde Kudeatzaileko diputatua zen Araban, altxamendu militarretik ordu gutxira atxilotu eta epaiz kanpo exekutatu zuten 1936ko irailean. Nahitaezko desagerpenaren biktima bat da.
María Jesús San José sailburuak "errepublikanismo zibikoaren balioak" aldarrikatu ditu bere hitzaldian. "Gorrotoaren itzala, bazterketa, xenofobia gure kontinentean barrena dabilela, gerra Europako ateetara itzultzen ari den honetan, gaur egun inoiz baino gehiago, Manuel Azconak bere bizitzarekin defendatu zituen errepublikanismo zibikoaren balioak aldarrikatu nahi nituzke". "Herritartasuna funtsezko elementutzat aldarrikatzen dut", jarraitu du, "kredoa, bakoitzak hitz egiten duen hizkuntza, kontuan hartzen ez duen herritartasuna, pertsona bakoitzak defendatzen dituen ideiak, arraza, sexua edo generoa kontuan hartzen ez dituena, herritar izateko inolako garrantzirik ez duen Gizartea, elkarbizitzarako ezarri ditugun oinarrizko arauen errespetuan soilik oinarritutako gizartea, alegia". "Balio horiek osatzen dute Euskadi hau demokrazian".
María Jesús San José sailburuak, memoria historikoaren arloko ekitaldi batean egin duen lehen hitzaldian, ekitaldiaren esanahi berezia izan du hizpide: "gaur oso egun berezia da niretzat. Egintza hau nire sailak izan nahi duenaren adierazpen gorena da, justiziaren eta memoriaren arteko batasuna ". San Josék zera adierazi du "gaur beste urrats bat eman dugu gure memoria historikoa eraikitzeko bidean". Eta Manuel Azcona eta bera bezalako pertsona konprometitu guztiak "harrotasunez gogoratzeko" eskatu du, "gizarte justuago, berdintasunezkoago eta anitzago batekin amets egin zutelako". "Haien memoria belaunaldiz belaunaldi demokraziarekin eta askatasunarekin dugun konpromiso irmoaren lekuko".
Manuel Azconaren omenez egindako ekitaldia, halaber, euren ideiengatik errepresaliatutako pertsona guztiak eta, bereziki, "bidegabeki atxilotu, torturatu, espetxeratu eta fusilatu" zituzten Arabako Probintzia-Batzorde Kudeatzaileko kideak gogoratzeko ekitaldia izan da. Alderdi Sozialistako, Izquierda Republicanako, Union Republicanako, Eusko Abertzale Ekintzako, Alderdi Komunistako eta Unión General de Trabajadoreseko militanteak ziren, Fronte Popularrean batuta. "Gaur, berriz ere, oso harro gaude haietaz, haien duintasunaz, konpromisoaz, eta gaur, berriz ere, haien izenak entzuten dira Probintziako Jauregiaren ateen aurrean", gogorarazi du.
Justizia eta Giza Eskubideetako sailburuarekin batera, ekitaldian izan da Alberto Alonso, Memoriaren, Bizikidetzaren eta Giza Eskubideen Institutuko zuzendaria.

Ekitaldiaren garapena

Ekitaldia Gogora Institutuak egindako bideo baten proiekzioarekin hasi da. Bertan, Manuel Azconaren gorpuzkia berreskuratzeko eta identifikatzeko prozesua laburbiltzen da. Ondoren, hitzaldien txandan, Ramiro González, Arabako ahaldun nagusiak hitz egin du, sailburuaren hitzen aurretik, eta, ondoren, elkarrekin, Manuel Azconaren gorpuzkiak familiari eman dizkiote. Maria Jesus Fuertes bilobak jaso ditu, bere seme-alabekin batera. Familiak, halaber, bere senitartekoaren berreskuratze eta identifikazio-lanak jasotzen dituen txostena jaso du, bai eta "Duintasuna" eskulturaren miniaturazko erreplika bat ere. Iñigo Arregiren eskultura hau da Elgoibarko eta Urduñako Kolunbarioen ikurra.
Iratxe Estradak, ekitaldia gidatzeaz arduratu denak, une honetan Manuelekin batera hil zituzten Casto Guzmán eta Teodoro Olarteren familiei deitu die eta guztiei "ohorezko aurreskua" dantzatu zaie.
Jarraian, María Jesús Fuertes Azconak hartu du hitza, urte hauetan guztietan Manuel bilatu eta berreskuratzeko ahaleginean etengabe aritu den familiaren izenean. Ekitaldia lore eskaintzarekin eta "Agur Jaunak"-en doinuarekin amaitu da.
Ekitaldian ordezkaritza instituzional eta sozial zabala izan da. Eusko Jaurlaritzaren izenean, Ibone Bengoetxea lehendakariorde eta Kultura sailburua ere izan da. Arabako Foru Aldundiko korporazio osoa ere bertan izan da eta Beatriz Artolazabal alkateordeak ordezkatu du Gasteizko Udala. Irma Basterra Arabako Batzar Nagusietako presidentea eta EAJ-PNV, EHBildu eta Elkarrekin Podemoseko batzarkideak ere ekitaldian egon dira.
Gainera, Begoña González, Miranda de Ebroko Udaleko Memoria Demokratikoko zinegotzia; Josemi Gastón, Nafarroako Memoriaren Institutuko zuzendaria, eta Ion Gambra, Gogorako Zuzendaritza Kontseiluko kidea ere izan dira.
Era berean, ekitaldian izan dira memoria historikoaren arloan lan egiten duten erakundeetako ordezkariak eta kideak, eta garrantzi berezia izan dute kasu honetan: Jimmy Jiménez, Baiako indusketaren arduradun den arkeologoa, Aranzadi Zientzia Elkartea, EHUko Biomics Laborategi Genetikoa, Nafarroako Fusilatuen Senideen Elkartea, eta Ortuellako Memoriaren Mahaia.

Errepresioa Araban

Manuel Azconaren hilketaren inguruabarrak, matxinatutako bandoak lurraldea bereganatzean Araban zabaldu zuen errepresioaren basakeriaren adibide dira. 1936 eta 1945 artean, 376 pertsona exekutatu zituzten, eta horietatik 299 judizioz kanpo. Kopuru hori lurraldean exekutatutako pertsonei eta handik kanpo exekutatutako arabarrei dagokie.
Hautetsien aurkako ekintza errepresiboa odoltsua izan zen. 1936ko martxoa eta uztaila bitartean, Fronte Popularrak izendatuta, Arabako Probintzia-Batzorde Kudeatzailea ezkerreko koalizioa osatzen zuten alderdietako 15 kidek osatu zuten, eta guztiak kargugabetu eta atxilotu zituzten estatu-kolpearekin. 1936ko iraila eta urria bitartean, horietako zazpi espetxetik atera zituzten Gasteizen, eta epaiz kanpo exekutatu zituzten.
Horietako bosti buruzko dokumentazio historikoan, idatziz jasotzen da ‘Iruñera eraman’ behar zituztela. 1936ko irailaren 17a zen, baina Modesto Manuel Azcona Goicoechea, Casto Guzmán Castro, Teodoro Olarte Aizpuru, Ricardo Ibáñez Hidalgo eta Benedicto Luna López ez ziren helmugara iritsi.
Egun horretan bertan, Miranda de Ebroko Bayas herriko errepide baten ondoan, bost gorpu agertu ziren eta alkateak hilerrian ehorzteko agindu zuen.
Hala, Bayasko hilerriko hobi berean lurperatu zituzten: Manuel Azcona Goicoechea eta Casto Guzmán Castro, Batzorde Kudeatzaile Probintzialeko diputatuak, Teodoro Olarte Aizpuru Batzorde Kudeatzaile Probintzialeko presidentea, Ricardo Ibañez Hidalgo militarra eta Benedicto Luna López bankuko langilea.
Gerra amaitu ondoren, Olarte familiak Probintziako Gestoraren presidentearen gorpuzkiak lurpetik atera eta Gasteizko Santa Isabel hilerrian lurperatu zituen. Gainerako familiek ez zekiten zer gertatu zitzaien.
1967an, hilerriko espazioaren erabileran, 1936ko jatorrizko hobia apurtu egin zen eta gorpuzkiak Baiako hilerriko beste hobi batean lurperatu ziren.
2019an, Miranda de Ebroko Udalaren bultzadarekin, Aranzadi Zientzia Elkarteak gorpuzkiak lurpetik atera zituen, eta, DNA laginak Azcona familiak emandakoekin alderatu baziren ere, une horretan ez zuten emaitza positiborik eman. Duela gutxi, Gogorak, Biomics laborategi genetikoaren bidez, beste DNA lagin bat eskatu zion familiari, eta, azkenik, hirugarren lagin erkatuarekin, Manuel Azcona Garaicoechearen gorpuzkiak identifikatu ahal izan dira.
Gogorak lanean jarraitzen du gainerakoak genetikoki identifikatzeko eta familiari emateko. Hala ere, une honetan ez du harremanik Ricardo Ibañez Hidalgoren eta Benedicto Luna Lópezen ondorengoekin.

Biografia

Manuel Azcona Garaicoechea 1891ko otsailaren 2an jaio zen Alesbesen (Nafarroa), Felisa Errigiblerekin ezkonduta zegoen, Amurrioko maistra zuen emaztea, eta bi seme-alaba zituzten. Manuel Amurrioko diputatu hautatu zuten, eta altxamendu militarraren ondoren atxilotu eta Gasteizko Espetxe Probintzialera eraman zuten. Felisa, berriz, kargugabetu egin zuten, lana galdu zuen eta Ingalaterran erbesteratu behar izan zuen bere bi semeekin.

Aurrekoa

Hurrengoa