Artikulu tematikoa

10.000 milioi intsektu kilometro karratuko

Zifra hori gehiegizkoa eta harrigarria da aldi berean. Planetako hiririk populatuena ere (Tokio, 14.000 pertsona km2-ko) ez da bere zifraren hamarrenera iristen. Izan ere, munduan milioi bat intsektu espezie inguru daude erregistratuta, asko al dira?

Ikertzen ditugunentzat, noski, hala da. Pertsona bakar batek ezin du, urrutitik ere, intsektu-espezie guztiei buruzko ezagutza bere baitan hartu. Kontuan izan behar da, espezie bakoitzari liburu bateko orrialde bat eskainiko balitzaio bere itxura, bizimodua eta abar laburbilduz, 1000 orrialdeko entziklopedia osatuko litzatekeela. Beste era batera esanda, bata bestearen gainean jarrita 450 m-ko dorrea osatuko lukete. Zenbat kostatuko litzateke obra erraldoi hau irakurtzea? Orrialdeko 5 minutura eta egunean 8 orduko dedikazioarekin urteko egun guztietan, 28-29 urte beharko lirateke. Eta kontuz! urtero 7.000 intsektu-espezie berri baino gehiago deskribatzen dira, eta horrek urtean 7 liburuki pilatzea ekarriko luke batez beste. Eta norski ez da esan beharrik, ez dela gauza bera irakurtzea edo informazio mordo hori ikastea.

Intsektuen aniztasun oparoak entomologiaren aurrerapena moteltzen du zoologiaren eta biologiaren beste adar batzuekin alderatuta. Adostasun zientifiko handia dago ornodunen espezieen inbentarioa nahiko osotzat dagoela eta intsektuena, osatu gabe dagoela. Izan ere, badira zenbait milioi intsektu-espezie gutxi eta hamarnaka artean egon litezkeela uste dutenak, eta horrek agerian uzten du dagoen ezjakintasuna.

Horregatik, ornodunak ikasten dituztenak ikerketa genetikoetan, ekologikoetan eta abarretan gehiago zentratu daitezkeen bitartean, entomologoak, nahiz eta eremu horiei ere zerbait eskaintzen dieten, oraindik ez daude espezieen zerrenda osoak edukitzetik urrun. Ezagutza-hutsune horiek aurrerapen entomologikoa oztopatzen dute, eta iberiar eta euskal eremuetara estrapolatu daitezke.


Zenbaki batzuk jartzearren, hitz egiten ari garen magnitudea ulertzen laguntzeko, gizakia ornodunek ordezkatzen duten animalia-biodibertsitatearen % 3 txiki horren barruan dago; intsektuek, berriz, planetako izaki bizidunen espezie erregistratuen erdiak batzen dituzte (bakterioak eta beste mikroorganismo batzuk izan ezik). Are gehiago, hiru animalia-espezietatik bi intsektuak dira. Horri gehitzen badiogu entomologiak, intsektuez gain, beste animalia-talde batzuk ere hartzen dituela (intsektuak, armiarmak eta haien antza duen guztia), animalien biodibertsitatearen % 80 hartzen duela ikusiko dugu. Horiek guztiek artropodoen multzoa osatzen dute, eta, esaten dugun bezala, intsektuez gain, araknidoak (akaroak, armiarmak, eskorpioiak, opilioiak, etab.), krustazeoak (karramarroak, otarrainak, etab.), miriapodoak (ehunzangoak, milpiarrak, etab.) eta hain ezagunak ez diren beste animalia batzuk ere hartzen dituzte.

Honezkero, beharbada, zure buruari galdetuko diozu zergatik den intsektuen aniztasun handi hori. Arrazoi desberdinak egon daitezke, baina litekeena da horien tamaina txikia izatea, eskakizun oso desberdinak dituzten bizi-faseak izatea, eta leinu ebolutibo zabala izatea. Lehenik eta behin, erraz uler daiteke: zenbat eta txikiagoa izan, orduan eta janari gutxiago behar da, eta leku gutxiago, aurrera egiteko eta ezkutatzeko, eta gehiago dago espezie ezberdinen artean banatzeko. Bestalde, bizitzan zehar, espezie askok elikadura-ohiturak, bizilekua, bizitza eta abar aldatzen dituzte. Larba-faseetatik igarotzen diren intsektuak dira horren adibiderik argienak.

Adibidez, larbak jaten badu eta lurra urbanizatzen badu eta helduak hegan eta ugalketa egiten badu, espezie beraren faseak ez dira elkarren artean lehiatzen, betikotzeko probabilitatea areagotuz. Azkenik, erregistro fosilaren arabera, intsektuek 400 milioi urte inguruko historia ebolutiboa izango lukete (dinosauroena baino askoz jatorri urrunagoarekin), aniztasun izugarria sortzeko denbora nahikoa.

Ugaritasun eta aniztasun horren aurrean, entomologoak talde zehatzetan espezializatu ohi dira, ordena mailan normalean. Adibidez, kilkerrak intsektu klasekoak dira eta honen barruan ordena ortopterokoak, gizakiak ugaztun klasekoak eta primate ordenakoak diren bezala. Beste behin ere, bat dator izaki bizidunen zazpi ordena ezberdinenak artropodoak direla, eta, beraz, ohikoa da intsektu-familia bakar batean espezializatutako ikertzaileak aurkitzea (batez ere 100.000 espezie baino gehiagoko ordenetan).

Aranzadin, hainbat adituk beren aletxoarekin lagundu dute, Elkartearen Entomologia Sailetik igaroz, artropodo talde desberdinak aztertuz, hala nola tximeletak, sitsak, kakalardoak, liztorrak, armiarmak, euliak, euli zernatzaileak, harrietako euliak, libeluliak, etab. Bere lan-tresnetako bat identifikatzeko gakoak eta gidak dira, eta horiek ere bitarteko bikaina eta gozagarria dira espezie batzuk, intsektu-taldea eta haien habitatak eta bizimoduak identifikatzera hurbiltzeko. Kontuan izan behar da liburu-dendetan publiko orokorrarentzat eskuragarri dauden gidetan espezie handienak, deigarrienak eta ugarienak sartzen direla beti, edo erraz ikusten direnak. Haietatik kanpo geratzen dira espezie gehien-gehienak, kasu askotan begi hutsez berdina dirudien beste espezie batetik bakarrik bereizi ahal izango direnak, hamarnaka gehitze dituzten lupetan aztertuz. Gidak, normalean, horietako bat bakarrik aurkeztearen alde egiten dute; aukera logikoa da, ahalik eta aldakortasun handiena azaldu nahi denean, baina, horregatik, ia beti ez gara fidatu behar espezie baten identifikazio zehatzaz. Adibidez, Europari buruzko zenbait gidak ehundaka espezie hartzen ditu barne (eta hori lorpen handia da), kontinente honetarako milaka eta milaka espezie erregistraturik daudenean. Hala eta guztiz ere, esan bezala, oso baliagarriak dira Entomologian sartzeko eta intsektuei buruz modu atseginean ikasten joateko.

Bibliografia

Ritchie, H., Roser, M. 2021. "Biodiversity". Published online at OurWorldInData.org. Retrieved from: 'https://ourworldindata.org/biodiversity' [Recurso en red].

Speight, M. R., Hunter, M. D., Watt, A. D. 2008. Ecology of insects. Wiley-Blackwell, Oxford, UK.

Stork, N. E. 2018. How many species of insects and other terrestrial arthropods are there on earth? Annual Review of Entomology 63: 31-45.

Wilson, E. O. 1992. La diversidad de la vida. Crítica, Barcelona.

Zhang, Z-Q. 2013. Phylum Arthropoda. En: Zhang, Q-I. (Ed.). Animal Biodiversity: An outline of higher-level classification and survey of taxonomic richness (Addenda 2013). Zootaxa 3703: 1-82