Aranzadi Zientzia Elkarteak La Navarra papelera del siglo XIX liburua aurkeztu du
Astelehena, 2025eko urriaren 6a — CEST
— Testua: Aranzadi
Irakurketa: 4 minutu
Aranzadi Zientzia Elkarteak La Navarra papelera del siglo XIX. Un caso singular: la historia de las fábricas San Miguel y Pastaola a orillas del río Larraun (1870–1896), Víctor Placencia Mendia eta Marino Ayala Campinún ikertzaileen liburua aurkeztu du. Ekitaldian Nafarroako Gobernuko Industria eta Trantsizio Ekologiko eta Digitaleko kontseilaria izan da, eta ikerketa horren garrantzia azpimarratu nahi izan du.
Aranzadi Zientzia Elkarteak argitaratutako lanak Nafarroako paper-fabriken inguruko dokumentazio argitaragabea, filigrana originalak eta lan- eta gizarte-bizitzari buruzko testigantzak biltzen ditu. Horrekin, herritarrei ahazteko arriskuan dagoen industria-ondarea hurbiltzea du helburu.
Nafarroako papergintzaren lehen testigantzak ezagutzeko, XVIII. mendera arte egin behar da atzera. Ordura arte, Nafarroan erabilitako papera Aragoitik eta Frantziako hego-mendebaldeko paper-errotetatik zetorren.
Liburuaren egileek azaldu dutenez, bere lanari esker San Migel (Arruitz) eta Pastaola (Latasa) fabriken memoria berreskuratu ahal izan da, Nafarroan paper jarraituaren fabrikazio mekanizatua sartzen aitzindariak izan baitziren. Ayalak nabarmendu duenez, "instalazio horiek inflexio-puntua izan ziren Nafarroako industriaren historian, bai berrikuntza teknologikoagatik, bai komunitatearen lehen kolonia industrialaren sorreragatik. San Migel fabrikak (1870-1896) paper mekanizatua ekoizten zuen etengabe, Fourdrinier motako mahai lauaren bidez. Garai hartan, Europako hainbat herrialdetan martxan zegoen sistema, eta Espainian 1840an ezarri zen. Pastaolako fabrika (1892-1896), berriz, San Migel fabrika zelulosa-pastez hornitzeko laguntzaile gisa sortu zen. "
Bestalde, Placenciak Epifanía Irazusta enpresari gipuzkoarra eta papergintzako familiakoa ekarri du gogora. Gainera, adierazi duenez, emakume horrek "San Migeleko paper-fabrika sortu eta bultzatu zuen 1870. urtean, eta bere historiak bere garaira aurreratutako emakume bati buruz hitz egiten digu, arriskuak hartu eta gizonak nagusi ziren sektore batean bidea ireki zuena".
Mikel Irujo sailburua, berriz, honako hau azaldu du: Filigranatik hasi eta XIX. mendean mekanizazio jarraitua azkar sartu zen arte, liburu honek paperaren sektoreak Nafarroan izan dituen gorabehera guztiak deskribatzen ditu. Horien artean, arrakastak, porrotak, burbuilak eta, batez ere, erresilientzia handia. Egia esan, paperaren sektorea esanguratsua da Nafarroan, 3.000 pertsona ingururi enplegua ematen dieten zazpi ekoizpen-lantegirekin. Industria finkatua da, eta, gainera, bere sektorean liderrak diren eta mugitzeko gaitasuna duten enpresek osatzen dute. Hori guztia hainbat eta hainbat ekintzailek eragin dute, liburuan aipatzen dira, eta ikuspena, kemena eta lan handia zor diegu. Paperaren sektoreak Nafarroan duen arrakasta lan kolektibo bati zor zaio, eta sektorearentzat ekosistema oso bat eskaini ahal izateari.
Gainera, ekonomia zirkularrarekin duen konpromisoa azpimarratu behar da, berrikuntzan eta teknologian egindako inbertsio garrantzitsuari esker, XIX. mendean lehen urratsak eman eta XXII. mendera iristeko baikortasunez aurre egin ahal izango dion industriarekin amets egiteko aukera ematen baitu ".
Aurkezpen ekitaldia Atarrabiako Solidus enpresan egin da, eta bertan izan dira, halaber, Larraun, Imotz eta Atarrabiako alkateak; ASPAPELeko Giza Kapitalaren zuzendari Ines Chacon; Atarrabiako fabrika-zuzendari Rafael Lacasa; Soliduseko zuzendari nagusi Simon Roda eta Aitziber Larrañaga, paper-fabrikaren kudeatzaile Munskjö Group.
Simon Roda Soliduseko Zuzendari Nagusiak honako hau azpimarratu nahi izan du: "Gaur egun, berrikuntza jarraituarekin eta oso azkarrarekin aurrera egiten jarraitzen dugu, eta, batzuetan, ahaztu egiten zaigu nola sortu ziren Nafarroako lehen paper fabrikak, nondik gatozen eta zer jauzi teknologiko handia eman dugun. Gaurko ekitaldi xume hau garrantzitsua da guretzat hain garrantzitsuak diren gure sustrai historikoei buruz hitz egiten digulako. "
Gaurkotasuna
Papergintzako ia eraikin guztiak desagertu egin dira, baina San Migel nahiz Pastaola lantegietatik zenbait aztarna geratzen dira, hala nola tximinia enblematikoa eta olagizonen antzinako etxe sendoa, baina batez ere azpiegitura hidraulikoen askotariko aztarnak. Interesgarria da adierazle horiek gordetzea, duela 150 urte han izan zenaren memoria mantentzeko.
XXI. mendeko paper-fabrikak paper-jarduera garrantzitsua izaten jarraitzen du, eta zazpi ekoizpen-zentro daude jardunean.
Gaur goizean prentsaurrekoan aurkeztu den lanak 300 orrialde ditu, eta bertan honako hauek irakur daitezke: paperaren historia unibertsala, paperaren industriak Nafarroan eta filigranetan eman dituen lehen urratsak, Larraungo haranak paperaren industrian izan duen garrantzia, sozietate-bizitza, ingeniaritza hidraulikoko obra handiak eta XXI. mendeko papergintzako Nafarroa. Historia industrialaren ibilbide zabala, koloretako irudiekin, argazkiekin, ilustrazioekin eta marrazkiekin osatua.
Liburuaren hurrengo aurkezpena urriaren 17an izango da, Larraungo Gabari Gune Irekian, 19:00etan.
Mezenasgoa
Enpresen eta erakundeen laguntzari esker, gure gizarteari eta natura-inguruneari aurrera eginarazten dioten proiektuetan lanean jarraitzeko aukera dugu.
Bere babesa eman diguten erakundeak:
