Artikulu tematikoa
Laser tiroak espaziotik basoak ulertu... eta babesteko
Zer sekretu ezkutatzen dituzte basoek beren zeru berdearen azpian? "Laser espazial" bati esker, mantua zeharkatu eta planetako klima erregulatzen nola laguntzen duten jakin dezakegu.
Imajinatu Euskal Herriko pagadi baten itzal freskoaren azpian paseatzen ari zarela, edo euskal mendiak estaltzen dituzten hariztien artean galdu zarela. Horietatik ibiltzean, naturaren indarra sentitzen duzu, baina baita muga bat ere: lurretik inguratzen gaituena, basoaren benetako handitasuna ezkutatzen duten enborrak eta hostoak baino ez ditugu ikusten.
Orain imajinatu gorago zaudela. Airetik, begiratzen duzun lekura begiratzen duzu, berdezko itsaso infinitu bat besterik ez duzu ikusten. Landare-sabai horrek, baso-errezelak, bere mantuaren azpian milioika istorio ezkutatzen ditu: zuhaitz erraldoiak, landareak, loreak, onddoak, animalia-bizitza, eta baita guztioi zuzenean eragiten digun zerbaiti buruzko arrastoak ere: karbonoaren ziklo globala.
Toscanako baso bateko baso-dosela, Italian. Christian Dübendorfer.
Galdera da: nola aztertu teilatu berde horren azpian gordeta dagoena?
Hor tresna liluragarri bat sartzen da jokoan: LiDAR espaziala, laserrean oinarritutako sistema bat, landaredia zeharkatu eta, zehaztasun zorrotzez, zuhaitzen altueratik haien azpiko landarediaren egituraraino neurtzeko aukera ematen duena. Nolabait, oihana espazioan oso goitik jaurtitako argi-distirek erradiografiatzen utziko balute bezala da.
Eremu honetako misio espazial berritzaileenetako bat GEDI da (Global Ecosystem Dynamics Investigation-en G). Nazioarteko Espazio Estazioan muntatutako tresna da, eta ia 250 pultsu laser jaurtitzen ditu segundo oro Lurrerantz. Pultsu bakoitzak atmosfera zeharkatzen du, zuhaitzen adaburuak zeharkatzen ditu eta lurrean errebotatzen du, ondoren informazioz beteta bere emisio-puntura itzultzeko. Bildutako datu kopuru izugarri horrek, milioika argi-izpi horiek baso eremu handiak behatzeko aukera ematen dute, eskualde, kontinente eta mundu mailako analisiak egiteko. Horrela, funtsezko parametro bat kalkula daiteke: biomasa, hau da, landaredian dagoen materia biziaren kantitatea, karbonoa biltegiratzeko gaitasunarekin lotura estua duena.
80 cm-ko GEDI teleskopioa, Lurretik islatutako argia jasotzen duena. University of Maryland/NASA (NASA Goddard Space Flight Center)
Zergatik da hau garrantzitsua?
Basoak, tropikalak zein epelak, planetaren benetako birikak direlako. Karbono dioxidoa xurgatzen dute, klima-aldaketa eragiten duen gas nagusietako bat, eta egur eta hosto moduan gordetzen dute. Zenbat biomasa duten eta denborarekin nola aldatzen den jakiteak hobeto ulertzen laguntzen digu klima globalaren erregulazioan duten zeregina.
LiDAR espazialaren datuak sateliteko beste irudi batzuekin (optikoak zein radarrekoak) konbinatzean, ekosistemen ikuspegi askoz osatuagoa lor daiteke: landarediaren mapak egin daitezke, denboran zehar aldaketak detektatu daitezke, eta basoek lehorteei, suteei edo gizakien presioei nola erantzuten dieten ere aurreratu daiteke. Tresna horiek funtsezko aliatu bihurtzen ari dira natura kontserbatzeko.
San Joakin haranaren (Kalifornia) irudikapena satelite-datuetan oinarrituta: berdeak landaretza gehiago adierazten du, tonu argiak gutxiago. USGS
Azkenean, benetako altxorra ez dago oihan tropikaleko hiri galdu batean, ezta Euskadin ehun urte dituen haritz baten sustraietan ere, oihanean bertan baizik. Eta teknologiari esker, gaur egun hura ikusteko, ulertzeko eta, batez ere, hobeto babesteko aukera dugu.
